Niemniej "Nienawiść" jest przemyślanym dziełem literackim, nie suchym dokumentem. Grozę, jeżącą włosy, potęguje powracająca perspektywa dziecka, bo część wydarzeń odbieramy z punktu widzenia kilkuletniego Zbyszka (alter ego samego autora, który w 1943 roku miał 7 lat). Razem z nim słyszymy pierwsze relacje dorosłych o znikających Żydach i kolejne o ukraińskich hordach, o płonących wsiach i nie mieszczących się w głowie bestialstwach. To jego oczami zobaczymy pierwszą roztrzaskaną dziecięcą czaszkę, zresztą dzieło sąsiada mieszkającego płot w płot. Ważny w odbiorze tych tekstów jest też język, zawieszony między ustną, pełną zdumienia i zgrozy relacją, a jakąś wykręconą baśnią o niewyrażalnej tragedii i okrucieństwie; jest w tym jakaś zaduma i kresowa śpiewność ludowej ballady (te orzeczenia na końcach zdań!). To wyrazista literacka kreacja, w której język usiłuje opisać to, co się opisowi nie poddaje.
Jednakże celem Srokowskiego nie jest tylko świadectwo okrucieństwa ukraińskiego. To także - ale konstrukcja zbioru, uwzględniająca polskie odwety, równie tragiczne w skutkach i niewiele mniej okrutne, zmierza konsekwentnie do ostatniego tekstu, w którym następuje piękna i gorzka próba pojednania polsko-ukraińskiego, na zgliszczach, w wykonaniu dwóch starych przyjaciół, zniweczona przez zaślepionych tytułową nienawiścią banderowców. Scena metaforycznie oddająca sedno polsko-ukraińskich relacji tamtego tragicznego czasu. Swoją drogą, dziadek Ignacy - cóż to jest za postać!
Nie sposób tę książkę po prostu polecić. Jest ważna, przemyślana, dopracowana na każdym poziomie, aż do pojedynczych zdań. Sugestywna i prawdziwa. Oddaje cześć rzeszom ofiar, przeważnie bezbronnych, wymordowanych na Kresach, o których obecnie zwyczajnie się nie pamięta, a którzy zasługują na tą pamięć na równi z więźniami obozów czy łagrów. Uzmysławia, co tam się stało. Ale jest przy tym wprost niebywale wstrząsająca.
Ode mnie: 5,0 / 6