Bohaterowie Yaloma mierzą się z pytaniami, przed którymi każdy myślący i wrażliwy człowiek prędzej czy później stanie.
Chwała Czarnej Owcy za wznowienie tej wyjątkowej pozycji - ceny pierwszego wydania Niezschego na rynku wtórnym, grubo przekroczyły pułap 100 zł. Autor, z zawodu psychoterapeuta, w beletrystycznej formie pokazał mechanizmy jakimi posługuje się jego dziedzina, ale dzięki starannie wybranemu osadzeniu historycznemu i niezwykle precyzyjnej narracji nie jest to w żadnym razie suche omówienie przypadku. Wiedeński lekarz Josef Breuer i filozof Friedrich Nietzsche co prawda w rzeczywistości nigdy się nie spotkali, lecz - jak pokazuje autor w posłowiu, w oparciu o autentyczną korespondencję - do takiego spotkania o mały włos nie doszło. Punktem wyjścia jest próba wyleczenia słynnego (dodajmy - pośmiertnie słynnego) filozofa z rozpaczy i katastrofalnych migren, leczenie zaś Breuer prowadzi nieznaną w owych czasach metodą - rozmową z elementami hipnozy (przy czym autentyczny Breuer faktycznie wcześniej prowadził taką pionierską terapię na pacjentce). Yalom w fascynujący sposób pokazuje w praktyce przebieg rozmów terapeutycznych, prowadzonych trochę na oślep z powodu ich pionierskiego charakteru, jednocześnie - i to płaszczyzna równie fenomenalna - przybliżając filozofię Nietzschego. I tu trzeba podkreślić, że jego dzieła, błędnie i krzywdząco kojarzone z nazizmem (co jest winą siostry filozofa, Elizabeth), odegrały prominentną choć niedocenianą rolę w budowaniu podstaw psychoterapii przez Sigmunda Freuda (a to kolejna ważna postać w powieści), i do dziś stanową doskonały punkt wyjścia do podjęcia wysiłku samodoskonalenia. Nie wgłębiam się w dynamikę rozmów i w ogóle relacji Breuera i Nietzschego, dość powiedzieć tylko, że ów miesiąc rozmów zmienia ich obu, ale także może zmienić czytelnika. Z kolei nie chcąc odsłaniać się zbytnio, mogę tylko zaświadczyć, że zarówno psychoterapia jak i filozofia Nietzschego, a nawet elementy hipnozy i medytacje, to rzeczy które mogą zmienić życie. Yalom nadał swojemu dziełu podtytuł "Powieść psychoterapeutyczna" - i czytelnikowi poszukującemu, stojącemu na rozdrożu, czy zagubionemu we własnym wnętrzu, to wyjątkowe dzieło może po prostu pokazać jak sobie pomóc "od wewnątrz" i gdzie pomocy szukać na zewnątrz, a dla zainteresowanych psychologią i filozofią również może stanowić fascynującą lekturę. W gruncie rzeczy jej bohaterowie mierzą się z pytaniami, przed którymi prawdopodobnie każdy myślący i wrażliwy człowiek prędzej czy później stanie.
Ode mnie: 5,5 / 6
Irvin D. Yalom, Kiedy Nietzsche szlochał (When Nietzsche Wept); Tłum. Elżbieta Smoleńska. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2023.