Miało być najpierw o "Nazwij to snem" Henry'ego Rotha, ale recenzja mi się długo nie kleiła, później wywiał mnie na weekend doroczny rajd wiosenny, aż nadszedł 16 kwietnia, czyli dzień przyznawania Nagród Pulitzera. Puszczam więc przodem długo opracowywaną listę - z przedmową, którą piszę już drugi raz, bo mi Blogger jakimś cudem zeżarł w trakcie edycji pierwszą wersję, już niemal gotową.
Tak się jakoś układa moje czytelnicze życie, że - choć do nagród nie przywiązuję zasadniczo wagi - to jest jeden wyjątek. Ale ten wyjątek wynika raczej post factum - nie z zasady, a z obserwacji, że wiele książek, które cenię, doceniła również ta konkretna kapituła. Nie przywiązuję znaczenia akurat do Nagrody Pulitzera na zasadzie "bo tak!" - to raczej tak się zbiegło. Nie dziwi mnie to o tyle, że przecież nie od dziś najbardziej mi po drodze właśnie z amerykańską literaturą środka (w myśl definicji Dukaja z kanonicznego dla mnie eseju "Lament milośnika cegeł" chodzi mi o mądrą beletrystykę, taką literacką ambitną szerokoekranową epikę, w odróżnieniu od skrajności - błahych czytadeł z jednej strony, a "niepoczytalnego" eksperymentu literackiego z drugiej). Otóż lista beletrystycznych laureatów Pulitzera to przegląd literackiej historii Ameryki XX i XXI wieku w ujęciu najlepszych powieści takich właśnie: rozmaitych gatunków, w niektórych przypadkach może nieco akademickich, ale w znakomitej większości świetnie napisanych - a w wielu wypadkach autentycznie wybitnych. Oczywiście, że przegląd ten jest wycinkowy - ale jakże reprezentatywny. Co więcej - daje on wyobrażenie o zagadnieniach i zjawiskach, jakie zaprzątały amerykański naród w całej jego historii i o jego problemach we wszystkich chyba aspektach i perspektywach społecznych - od epickich panoram po intymne wiwisekcje. Reprezentowane są chyba wszystkie formy prozatorskie i gatunki - epopeje wojenne, powieści psychologiczne, przypowieści filozoficzne, westerny (nie mogło zabraknąć tego mitotwórczego dla Ameryki gatunku), melodramaty. Wśród ich autorów znajdziemy wielkie osobowości pisarskie swoich czasów (choć niejednej na pewno brakuje); są wśród nich pojedyncze znakomite książki pisarzy, którzy innymi tytułami z różnych względów nie dane było zasłynąć (bo, na przykład, innych nie napisali), legendarne tytuły nie mniej legendarnych autorów, wreszcie książki niekoniecznie wybitne - bo i tak się trafiało, jak w historii każdej nagrody.
Ja sam w ciągu dwudziestu kilku lat świadomego czytania w poniższej puli znalazłem wyjątkowo wiele - w porównaniu z innymi podobnymi zestawieniami - pozycji przynajmniej interesujących. Począwszy od "Na południe od Brazos" (Pulitzer 1986), którą z bez wahania mogę wskazać jak książkę życia, przez tytuły zapadające w pamięć na wiele lat - jak "Zabić drozda", "Droga", "Koniokrady", Grona gniewu", "Wiek niewinności" - po długaśną listę pozycji, które po prostu dostarczyły mi ciekawej, wciągającej, dającej do myślenia czy wzbogacającej lektury - no i tu mógłbym przepisać niemal wszystkie tytuły zaznaczone niżej na zielono, ale wyróżnię "Gettysburg", "Pieśń kata", "Kronikę portową", "Andersonville", "Przeminęło z wiatrem", "Billy'ego Bathgate'a", "Marsz" i "Gubernatora". I jeszcze wiele innych chciałbym przeczytać.
Poniżej przygotowana przeze mnie lista to kompletny wykaz laureatów oraz - od 1980 r. także mniejszą czcionką finalistów - w kategorii “Pulitzer Prize for Fiction” (do 1947 r. jako "Pulitzer Prize for Novel"). Oryginalna lista pochodzi z anglojęzycznej Wikipedii, wiadomości o polskich wydaniach z reguły z Biblionetki. Uzupełnienia opisowe również są wzięte z Wikipedii i przeze mnie przetłumaczone. Tytuły polskie (pogrubione dla przejrzystości) oznaczają polskie wydanie - tytuł oryginalny oczywiście brak przekładu. W przypadku nagrodzonych zbiorów opowiadań próbowałem wskazywać polskie zbiory opowiadań nagrodzonego autora, z uwagi na z reguły inną zawartość zbiorów wydawanych u nas i po tamtej stronie oceanu.
Tytuł na zielono oznacza książkę, którą sam przeczytałem - ale to raczej dla własnej pamięci.
A w 2012 roku nagrody w tej kategorii nie przyznano - pierwszy raz od 35 lat, a dziewiąty raz w ogóle.
Tak więc jeszcze raz:
PULITZER PRIZE FOR FICTION 1918-2012
2012 [Nagrody nie przyznano]
Train Dreams, Denis Johnson
Swamplandia!, Karen Russell
The Pale King, David Foster Wallace
2011 Zanim dopadnie nas czas, Jennifer Egan
The Privileges, Jonathan Dee
Kiedy ulegnę, Chang-rae Lee
2010 Tinkers, Paul Harding
In Other Rooms, Other Wonders, Daniyal Mueenuddin
Love in Infant Monkeys, Lydia Millet
2009 Okruchy codzienności, Elizabeth Strout
All Souls, Christine Schutt
The Plague of Doves, Louise Erdrich
2008 Krótki i niezwykły żywot Oscara Wao, Junot Díaz
Shakespeare's Kitchen, Lore Segal
Drzewo dymu, Denis Johnson
2007 Droga, Cormac McCarthy
After This, Alice McDermott
The Echo Maker, Richard Powers
2006 March, Geraldine Brooks
The Bright Forever, Lee Martin
Marsz, E. L. Doctorow
2005 Gilead, Marilynne Robinson
An Unfinished Season, Ward Just
War Trash, Ha Jin
2004 Znany świat, Edward P. Jones
American Woman, Susan Choi
Evidence of Things Unseen, Marianne Wiggins
2003 Middlesex, Jeffrey Eugenides
Servants of the Map: Stories, Andrea Barrett
You Are Not a Stranger Here, Adam Haslett
2002 Koniec Empire Falls, Richard Russo [recenzja]
Korekty, Jonathan Franzen
John Henry Days, Colson Whitehead
2001 The Amazing Adventures of Kavalier & Clay by Michael Chabon
Blondynka, Joyce Carol Oates
The Quick and the Dead, Joy Williams
2000 Tłumacz chorób, Jhumpa Lahiri
Close Range: Wyoming Stories, Annie Proulx
Oczekiwanie, Ha Jin
1999 Godziny, Michael Cunningham
Cloudsplitter, Russell Banks
Biblia jadowitego drzewa, Barbara Kingsolver
1998 Amerykańska sielanka, Philip Roth
Bear And His Daughter: Stories, Robert Stone
Podziemia, Don DeLillo
1997 Martin Dressler: Opowieść o amerykańskim marzycielu, Steven Millhauser
Manikin, Joanna Scott
Otwarte przestworza i inne opowiadania, Ursula K. Le Guin
1996 Independence Day by Richard Ford
Mr. Ives' Christmas, Oscar Hijuelos
Teatr Sabata, Philip Roth
1995 Kronika ryta w kamieniu, Carol Shields
The Collected Stories, Grace Paley [wybrane opowiadania tej autorki ukazały się po polsku w zbiorze Gdzie indziej]
Po to żyłem, Joyce Carol Oates
1994 Kronika portowa, E. Annie Proulx
The Collected Stories, Reynolds Price
Operacja Shylock, Philip Roth
1993 A Good Scent from a Strange Mountain by Robert Olen Butler
At Weddings And Wakes, Alice McDermott
Czarna topiel, Joyce Carol Oates
1992 Tysiąc akrów, Jane Smiley
Jernigan, David Gates
Lila: Rozprawa o moralności, Robert M. Pirsig
Mao II, Don DeLillo
1991 Rabbit At Rest, John Updike
Mean Spirit, Linda Hogan
Rzeczy, które nieśli, Tim O'Brien
1990 Mambo Kings śpiewają o miłości, Oscar Hijuelos
Billy Bathgate, E. L. Doctorow
1989 Lekcje oddychania, Anne Tyler
Where I'm Calling From, Raymond Carver
1988 Umiłowana, Toni Morrison
Persian Nights, Diane Johnson
That Night, Alice McDermott
1987 A Summons to Memphis, Peter Taylor
Raj, Donald Barthelme
Whites, Norman Rush
1986 Na południe od Brazos, Larry McMurtry [krótka recenzja]
Przypadkowy turysta, Anne Tyler
Continental Drift, Russell Banks
1985 Sprawy zagraniczne, Alison Lurie
I Wish This War Were Over, Diana O'Hehir
Leaving The Land, Douglas Unger
1984 Chwasty, William Kennedy
Katedra, Raymond Carver
Wielka draka, Thomas Berger
1983 Kolor purpury, Alice Walker
Obiad w restauracji dla samotnych, Anne Tyler
Rabbis and Wives, Chaim Grade
1982 Jesteś bogaty, Króliku, John Updike
Na powitanie dnia, Robert Stone
Housekeeping, Marilynne Robinson
1981 Sprzysiężenie głupców/osłów, John Kennedy Toole
Godric, Frederic Buechner
Do zobaczenia jutro, William Maxwell
1980 Pieśń kata, Norman Mailer
Ptasiek, Wiliam Wharton
Cień pisarza, Philip Roth
1979 The Stories of John Cheever, John Cheever
1978 Elbow Room, James Alan McPherson
1977 [Nagrody nie przyznano. Jury kategorii Fikcja zarekomendowało wyróżnienie powieści Normana MacLeana A River Runs Through It, lecz wbrew tej opinii zarząd Nagrody zdecydował się nie przyznać Nagrody w ogóle (McDowell, Edwin. "Publishing: Pulitzer Controversies". The New York Times, 11 May 1984: C26.)]
1976 Dar Humboldta, Saul Bellow
1975 Gettysburg, Michael Shaara
1974 [Nagrody nie przyznano. Jury kategorii Fikcja zarekomendowało wyróżnienie powieści Thomasa Pynchona Tęcza Grawitacji, lecz wbrew tej opinii zarząd Nagrody zdecydował się nie przyznać Nagrody w ogóle (McDowell, Edwin. "Publishing: Pulitzer Controversies". The New York Times, 11 May 1984: C26.)]
1973 The Optimists Daughter, Eudora Welty
1972 Angle of Repose, Wallace Stegner
1971 [Nagrody nie przyznano. Komisja podsunęła zarządowi Nagrody trzy powieści: Losing Battles Eudory Welty, Planeta pana Sammlera Saula Bellowa oraz The Wheel of Love Joyce Carol Oates. Zarząd wszystkie trzy odrzucił i zrezygnował z przyznania nagrody (Fischer, Heinz-Dietrich. The Pulizer Prize Archive, Volume 10, "Novel/Fiction Awards 1917-1994". Munich: K.G. Saur, 1994. LX-LXI.)]
1970 Zły charakter, Jean Stafford 1969 Dom utkany ze świtu, Navarre Scott Momaday
1968 Wyznania Nata Turnera, William Styron
1967 Fachman, Bernard Malamud
1966 Collected Stories, Katherine Anne Porter [Wybrane opowiadania z tego zbioru ukazały się po polsku w tomach Biały koń, biały jeździec i Wino po południu]
1965 The Keepers Of The House, Shirley Ann Grau
1964 [Nagrody nie przyznano]
1963 Koniokrady, William Faulkner
1962 Oścień smutku, Edwin O'Connor
1961 Zabić drozda, Harper Lee
1960 Advise and Consent, Allen Drury
1959 Podróże Jaimiego McPheetersa, Robert Lewis Taylor
1958 A Death In The Family, James Agee
1957 [Nagrody nie przyznano. Jury kategorii Fiction zarekomendowało wyróżnienie powieści Elizabeth Spencer The Voice at the Back Door, lecz wbrew tej opinii zarząd Nagrody zdecydował się nie przyznać Nagrody w ogóle. (McDowell, Edwin. "Publishing: Pulitzer Controversies". The New York Times, 11 May 1984: C26.)]
1956 Andersonville, MacKinlay Kantor
1955 Przypowieść, William Faulkner
1954 [Nagrody nie przyznano]
1953 Stary człowiek i morze, Ernest Hemingway
1952 Bunt na okręcie, Herman Wouk
1951 The Town, Conrad Richter
1950 Droga na Zachód, A. B. Guthrie, Jr.
1949 Guard of Honor, James Gould Cozzens
1948 Tales of the South Pacific, James A. Michener
1947 Gubernator, Robert Penn Warren
1946 [Nagrody nie przyznano]
1945 A Bell for Adano, John Hersey
1944 Journey in the Dark, Martin Flavin
1943 Dragon's Teeth, Upton Sinclair
1942 In This Our Life, Ellen Glasgow
1941 [Nagrody nie przyznano. Jury kategorii Fiction zarekomendowało wyróżnienie powieści Ernesta Hemingwaya Komu bije dzwon. Mimo, że początkowo zarząd Nagrody zgodził się z tym wyborem, jednak rektor Columbia University Nicholas Murray Butler, który odebrał dzieło jako obraźliwe, przekonał jego członków do zmiany decyzji. (McDowell, Edwin. Publishing: Pulitzer Controversies. New York Times 11 May 1984: C26).]
1940 Grona gniewu, John Steinbeck
1939 Roczniak, Marjorie Kinnan Rawlings
1938 The Late George Apley, John Phillips Marquand
1937 Przeminęło z wiatrem, Margaret Mitchell
1936 Honey in the Horn, Harold L. Davis
1935 Now in November, Josephine Winslow Johnson
1934 Lamb in His Bosom, Caroline Miller
1933 The Store, T. S. Stribling
1932 Łaskawa Ziemia / Ziemia błogosławiona, Pearl Sydenstricker Buck
1931 Years of Grace, Margaret Ayer Barnes
1930 Laughing Boy, Oliver Lafarge
1929 Scarlet Sister Mary, Julia Peterkin
1928 Most San Luis Rey, Thornton Wilder
1927 Early Autumn, Louis Bromfield
1926 Arrowsmith, Sinclair Lewis
1925 So Big, Edna Ferber
1924 The Able McLaughlins, Margaret Wilson
1923 One of Ours, Willa Cather
1922 Smuga słońca, Booth Tarkington
1921 Wiek niewinności, Edith Wharton
1920 [Nagrody nie przyznano]
1919 The Magnificent Ambersons, Booth Tarkington
1918 His Family, Ernest Poole